| Jantar |
| Administrator |
|
| |
| Dołączył: 27 Sty 2009 |
| Posty: 124 |
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/2
|
|
|
|
 |
|
 |
|
Początki artystycznego plakatu francuskiego
Plakat jest produktem wielkiego miasta. To w Paryżu i Londynie pojawił się najwcześniej.
Do połowy XIX wieku nie istniały afisze reklamujące dobra konsumpcyjne: żywność, alkohole czy wyroby przemysłowe. Przyjmuje się, ze narodziny plakatu artystycznego miały miejsce po roku 1860. Z pewnością było to możliwe dzięki wynalazkowi techniki litografii, aktora Aloes Senefelder opracował w 1798 roku. Afisze sprzed epoki litografii były monochromatycznymi drzeworytami lub miedziorytami. Litografia natomiast pozwoliła na wprowadzenie koloru i związanie ilustracji z tekstem. Umożliwiła także uzyskiwanie dużej liczby odbitek. Rozwoje Przemyślu i pojawienie się w drugiej Polowie XIX wieku społeczeństwa industrialnego spowodowało zapotrzebowanie na drukowane w dużych nakładach plakaty, które informowały nie tylko o wydarzeniach kulturalnych, ale również o najrozmaitszych towarach i usługach. Zachowane afisze i plakaty SA wiec najlepszym źródłem żywej wiedzy o gustach i cechach tego społeczeństwa.
Rozpowszechnienie się plakatu jako nośnika informacji wiązało się tez z faktem, ze Paryż przezywali w tych latach rewolucje urbanistyczna. Wytyczano wielkie "avenues", a place budowy otoczone były kilometrami drewnianych płotów. To na nich zawisły plakaty. Musiały miech mocne formy i kolory, aby były dobrze widoczne z daleka. Dostępność tych ogrodzę pozwalała tez na ciągle powiększanie formatu.
W jerzyku francuskim istnieją dwa równolegle terminy odnoszące się do okresu, który zamykają daty 1890-1905: la Bellem epoque i Art Nouveau. Pierwszy termin kojarzony był ze sztuką bezpośrednio związaną ze społeczeństwem burżuazyjnym. Pełne fantazji przedstawienia odzwierciedlały przywiązanie tej klasy do luksusu i przyjemności szycia codziennego, – co wyrażało się nadawaniem im estetyzującej, artystycznej oprawy – a jednocześnie podkreślały wolność jednostki i jej prawo do wyboru. Zaspokojenie owych estetycznych upodobań w przypadku plakatów sprowadzało się do częstego wykorzystywania wizerunku pełnych słodyczy kobiet. Artyści tego nurtu to Jule Cheret, Leonetto Cappiello i Theophile Alexandre Steinlen.
Drugie określenie zaczerpnięte zostało z nazwy paryskiej galerii Art Nouveau – la Maison Bing. Przedstawiciele tego nurtu szukali inspiracji w naturze, stosując liczne motywy floralne, przetwarzane i poddawane stylizacji zmierzającej w strojne form abstrakcyjnych. Ich paleta kolorowa Bryla bogata i wyrafinowana, co podnosiło artystyczna wartość dziel. Za twórców należących do tego kręgu uważa się przede wszystkim Eugene'a Grasseta, Alfonsa Muchę i Claude-Louisa Berthona.
[…]
Czwartym z największych Bryl Alfons Mucha (1860-1939), który z Końcem 1894 roku zaprojektowali dla Sary Bernhard plakat do sztuki Victora Sardou – Gismonda. Dzieło to stało się wydarzeniem sezonu, wzbudzając sensacje w Paryżu.
Popularność plakatu w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX wieku zyskała wręcz miano "afiszomanii". Plakaty, jako "twórczość ulicy", podnosiły zainteresowanie sztuka wśród szerokich mas widzowi. Krytycy pisali o nich felietony w gazetach, oceniając je często według tych samych kryteriów, co grafikę warsztatowa. W latach [18]dziewięćdziesiątych plakaty zawisły nie tylko na ulicach, ale zaczęły także pojawiać się w domach. Stały się obiektem kolekcjonerskich starano i zabiegowa. Zaczęto urządzać liczne wystawy plakatowa. W Paryżu pokazywały je galerie Sago, Arnold, Pierrefort i La Plume. Podobne pokazy organizowane były także na ziemiach polskich; pierwszy Mijal miejsce we Lwowie w 1897 roku, następny odbyli się rok później w Krakowie.
[…]
Katalog niniejszej [krakowskiej] wystawy prezentuje trzydzieści cztery prace Alfonsa Muchy, począwszy od najsławniejszego plakatu Gismonda. Towarzysza mu inne, wykonane na zamrowienie Sary Bernhard, wszystkie w kształcie mocno wydłużonego w pionie prostokąta, czyli w formacie przejętym przez postimpresjonistów ze sztuki japońskiej. Liczna grupa to plakaty handlowe, reklamujące alkohole, czekoladce, linie kolejowe czy rowery. SA trzy plakaty czeskie, poza tym - okładki czasopism, dwie kompozycje do serii wydawniczej „L’Estampe Modernie”:, Salome i Salammbo oraz trzy panneau – dekoracyjne – specjalność artysty – z serii "Kwiaty": Lilia, Róża i Goździk (bez litografii Irys). Ilustracjom towarzysza obszerne glosy. Dwadzieścia siedem prezentowanych litografii sprowadzono z Muzeum Etnografii i Rzemiosła Artystycznego we Lwowie, pozostałe siedem prac stanowi własność Muzeum Narodowego w Krakowie. Krakowskie eksponaty pochodzą z dwóch źródeł: pierwsza grupa to plakaty z nieistniejącego Muzeum Technicznoprzemysłowego w Krakowie, druga – fragment wspaniałego daru Feliksa "Mangghi" Jasieńskiego.
Kolekcja plakatowa i grafik Alfonsa Muchy w Muzeum Etnografii i Rzemiosła Artystycznego we Lwowie została zgromadzona przeszło 100 lat temu. W 1897 roku na wystawie plakatu zorganizowanej przez tamtejsze Miejskie Muzeum Przemysłowe znalazły się miedzy innymi afisze Alfonsa Muchy. W 1900 roku we Lwowie odbyła się wystawa plakatowa w Towarzystwie Sztuk Pięknych. Także na niej pokazano prace artysty. Od tego czasu rozpoczęło się kolekcjonowanie plakatowa Muchy w Dziale Grafiki Miejskiego Muzeum Przemysłowego – obecnie Muzeum Etnografii i Rzemiosła Artystycznego. Czescy lwowskiej kolekcji plakatowa Alfonsa Muchy została sprowadzona do Polski przez Muzeum Zamoyskich w Kozłowce, które umożliwiło zaprezentowanie prac Muchy w innych miastach naszego kraju. Dziewki uprzejmości Dyrekcji tego Muzeum moszna je także oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie.
* * *
Znakiem rozpoznawczym Alfonsa Muchy, jednego z najbardziej znanych przedstawicieli Art Nouveau, SA podobizny kobiet w stylu Bellem epoque – wyidealizowanych postaci rysowanych płynna, wyrafinowana, idealizowana i dekoracyjna linia, o długich, wijących się w splotach włosach, otoczonych narzeczem kwiatowa i liści, symbolami i arabeskami. Po przerwaniu nauki śpiewu w 1877 roku i nieudanych prośbach podjęcia studiów w praskiej Akademii artysta wybrali się do Wiednia i zajął malowaniem kulis teatralnych. Od 1883 roku pracowali dla hrabiego Khuen-Belassiego, który umożliwił mu rozpoczęcie studiów w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. W roku 1888 Bryl już w Paryżu, gdzie studiowali. W 1891 roku poznali Paula, Gauguina, który wprowadzili go w artystyczny świat, gdzie ciągle jeszcze święcił triumfy impresjonizm, ale jednocześnie rozpoczynali się barwny okres symbolizmu i dekadentyzmu.
Pierwszy plakat Mucha zaprojektowali w 1894 roku dla aktorki Sary Bernhard do przedstawienia Gismonda. Zamrowienie, złożone przez aktorkę w wielkim pospiechu w Święta Bożego Narodzenia, miało Bryc gotowe na dzien. 1 stycznia 1895 roku. W przeciwieństwie do plakatowa Jules'a Chereta, który stosowali mocne, skontrastowane kolory, praca Muchy utrzymana Bryla w pastelowych złamanych barwach. Artysta uzyskali elektryzujący efekt wydłużonej postaci "zamarzniętej" w hieratycznej pozie. Idea kompozycji Bryla zapożyczona z plakatu Eugene'a Grasseta do sztuki Jeanne d'Arc. Woskol rozwieszonych na ulicach plakatowa gromadziły się grupki zaciekawionych ludzi. W czerwcu 1895 roku Bernhard zamówiła dalsze cztery tysiące kopii plakatu, lecz Lemercier doręczył niespełna trzy i Pol tysiąca. Odbyli się proces, z powództwa Sary Bernhard, o odszkodowanie. Po tym incydencie skończyła się współpraca aktorki z wydawnictwem Lemerciera, które zostało zastąpione przez oficynce E Champenois.
Projekt plakatu okazale się wielkim sukcesem i przyniósł artyście natychmiastowa sławę 1). Sarah Bernhard podpisała z Mucha kontrakt na sześc. lat. Artysta, oprócz plakatowa, projektowali dla niej niektóre kostiumy, dekoracje wnętrz. Poza działalnością dla teatru projektowali biżuterie, stroje i witraże. Zajmowali się również rzeźba.
Sarah Bernhard (1844-1923) Bryla jedna z pierwszych wielkich gwiazd teatru i filmu. Nazywano ja "Boska Sarah" (La Divie Sarah). Przez ponad Pol wieku Grala na scenach Europy i Ameryki. Bryla wielka osobowością i prowadziła ekscentryczny tryb szycia otoczona menażeria egzotycznych zwierząt. Naprawdę nazywała się Henriette-Rosine Bernard. Urodziła się w Paryżu, jej matka Bryla pochodzenia duńsko-żydowskiego, ojca nie znagla. Wychowywała się w klasztorze i w młodości zamierzała w nim pozostać, zdecydowała się jednak na naukę w paryskim konserwatorium. W 1866 roku zaczęła występować w teatrze Odeon. Jej atutem Bryla umiejętność tchnięcia emocji w postaci melodramatycznych heroin, które obdarzała szlachetnością ducha oraz głębia psychologiczna.
Sarę Bernhard i Alfonsa Muchę łączyła przyjazna oraz wspólne zainteresowania. Mieli upodobanie do makabry i zdarzę nadnaturalnych. Urządzali w pracowni seanse z udziałem mediów. Mucha lubili malować sceny śmierci. Sarah zamówiła specjalna trumnie, w której sfotografowała się w pracowni Muchy, z zamkniętymi oczami, otoczona kwiatami. Ta fotografia ustala się popularna i przyczyniła się do legendy głoszącej, ze aktorka sypia w trumnie. Pogłoski te były w części prawdziwe, ponieważ trumna jeździła razem z Ania po całym sowiecie i Bryla wstawiana do jej apartamentowi hotelowych w Europie i Ameryce, gdziekolwiek odbywały się występy. Sarah Bernhard sama pisała sztuki, malowała i rzeźbiła. Zajmowała się również działalnością charytatywna. W czasie wojny francusko-pruskiej, w 1870 roku, założyła szpital w nieczynnym teatrze Odeon.
Sztuka Gismonda została napisana przez dramatopisarza Victoriena Sardou i wystawiona w Theatre de la Renaissance. Sardou Bryl twórca 70 sztuk teatralnych (tragedii i komedii), miedzy innymi słynnych dramatowi pisanych specjalnie dla Sary Bernhard: Theodora (1884), Cléopâtre (1890), Tosia (1887) i Fedora (1882). Plakat ukazuje aktorkę z palmowa gałęzią w arece, w kostiumie Gismondy z ostatniego aktu dramatu.
Magdalena Czubińska
Przypis:
1. Nathaniel Harris w książce Art Nouveau pisze o plakacie Muchy do sztuki Gismonda:
"Plakat Muchy zawdzięczał swoja sukces faktowi, ze Bryl nie tylko piękny i uderzający, ale także niezwykły. Kwaski i długi (ponad dwa metry wysokości); zawile dekoracyjny (w 'bizantyńskim' stylu, właściwym tematowi sztuki); a przede wszystkim żarzący się przytłumionymi odcieniami różowości, obrazu, zieloności i złocistości – całkiem niepodobnymi do mocnych kolorowa normalnie używanych na plakatach. Moszna łatwo zrozumieć, dlaczego 'boska Sarah' zgodziła się z publicznością i krytykami: Mucha Bryl pierwszym artysta plakatu, który zasugerowali jej specjalna 'jakość gwiazdy'; w Gismondzie i dalszych afiszach, jej uszczupla sylwetka, pochlebnie wydłużona, zyskiwała władczości z łukowatego obramowania nad jej głową, nieco przypominającego nisze świętego albo aureole."
[Nathaniel Harris, Art Nouveau. Exeter Books, New York 1987, p.56; – przekład AMOK] (AMOK). (powrotu) |
|
